War-lerc’h Pariz : kenderc’hel holl asambles
Brav e oe ar vanifestadeg savet e Pariz d’an 30vet a viz Du 2019, a-zivout «ar yezhoù rannvroel ». Ur gwir darvoud eo bet.
Divizet e oa bet sevel ar vanifestadeg anvet « evit ma vevo hon yezhoù » e penn-kentañ miz gwengolo tremenet. Ha setu, d’an 30vet vintin a viz du 2019,…erruet tost da 600 den ha 37 kevredigezh dirak bazilikenn Santez Klotilda /Sainte Clotilde (Pariz VII arondisamant). Amañ emañ koun bro-C’hall dre e oa Sz Klotilda gwreg da Glovis (V°vet kantved), amañ emañ ar galloud politikel a-vremañ dre e chom ministrerezh an Deskadurezh nepell diouzh ar blasenn...
Ma z’eo kustumet ar Vretoned da vanifestiñ evit difenn ar Brezhoneg, er wech-mañ e vo ouzhpenn ar Gwenn-ha-Du gwelet er straed, er wech-mañ e vo bannieloù eus an holl dachennoù - pell a-walc’h diouzh Pariz - ma vez implijet yezhoù rannvroel enne : Breizh avat, mes ivez Korsika, Okitania, bro Katalonia (hanternoz), bro Euskadi (hanternoz), Elzas, bro Flandrez (kreisteiz), ha me oar…A-unan holl.
N’eo ket adaozadur ar vachelouriezh nemetken en deus roet lañs da gounnar e bed ar c’helenn, pe hini ar c’hevredigezhioù sevenadurel, hag en holl dud a zo tomm o c’halon ouzh o bro. Ar vanifestadeg-se zo bet aozet rak stad hon yezhoù e-pep lec’h (er c’hwech-kogn). Ma z’int lakaet en arvar (hervez diskleriadur an UNESCO) ez eo, da gentañ-penn, rak politikerezh bro-Frañs en o enep abaoe pell pell ! Un afer istorel war an hir dermen eo.
Pazioù vihan zo bet graet a-hed ar bloavezhioù, war zachenn ar Gwir (Bonreizh, Diell europeek diwar ar yezhoù). Mes, digant ar gouarnamant, digant ar reoù skoachet e penn ar sistem melestradurel, n’eus polontez bolitikel ebet, n’eus efedusted ebet. Pal ar vanifestadeg eo sachañ evezh ha bountañ war ar pep pouezusañ: al lezenn koulz hag an ober dre skolioù evit kregiñ. Goulenn digant ar familhoù evit o bugale a vez meneget, e Breizh evel ma ouzer mat. Muioc’h-mui war a lavarer.
Ret eo digeriñ hon bed a-vremañ da ziorren ar yezhoù rannvroel, setu ar pezh a fell d’an holl.
Diwar ur mennozh eus Renan Kerbiquet (kevredigezh Kelennomp ) eo ez eo bet savet un « dying» (ur seurt pezh-c’hoari didrouz ha foran, evit ar vediaoù. E brezhoneg: ur c’hoari-mervel? E galleg : ger ebet evit-se ?!) gant un dornad a vanifesterien, dindan falc’h (falc’h-kartoñs, amañ!) an Ankoù gwisket e du, un tog breton war e benn dezhañ. Ma’z eo an dudenn vojennel anavezet-mat e Breizh, e vo anavezet a-bell dre ar rouejoù sokial a-benn bremañ…Rak filmoù ha fotoioù zo bet dre bellgomzerioù hezoug, me lâr deoc’h!
Goude-se, an dibunadeg war-zu ar ministrerezh a-hed ar straed nemeti a oa bet aozet (stanket ar penn-all, a-benn ar fin, gant an archerien). Dav eo lârout n’eo ket bet sklaer-sklaer ar pezh zo bet lavaret digant servijoù ar stad da geñver aozadur ar vanifestadeg, a-zivout meur a boent.
Bremañ, e-penn an dibunadeg, daou zilennad: François Alfonsi (Korsika), kannad europeek, Paul Molac (Breizh), kannad (4vet pastell-vro ar Morbihan). Resevet e vezont, gante tri den all eus bed ar c’hevredigezhioù (Elzas, Okitania, Katalonia). Evit Euskadi, n’eus ket bet, ma m‘eus klevet mat. Rak, a-du e oa ar ministrerezh, evit reseviñ pemp den nemetken. Rik. Ar wech kentañ eo e vez degemeret un dornad dud digant ar ministrerezh, war ar yezhoù rannvroel.
Peseurt disorc’h ?. «N’am eus netra da lâret diwar ar pezh en deus lâret ar ministr, rak e gwirionez n’en deus lâret tra ebet » (Paul Molac, e brezhoneg). Dipitus ? N’eo ket echu.
Un taol grenn zo bet savet e-pad ul lodenn eus an abardaezh, e-barzh ur sal feurmet er c’harter.
Da gentañ evit eskemm diwar skiant-prennet an devezh. Setu ur bokedig frazennoù (e galleg), klevet eno :
.
. « le combat pour les langues régionales n’est pas encore totalement légitimé dans la tête des élus » (Paul Molac)
. « on a cassé un peu le mur médiatique » (François Alfonsi) .
. « continuer à être ensemble » (Stéphanie Stoll, prezidantez Diwan)
. « créer un rapport de force, ne pas rester dans l’entre-soi » (Tangi Louarn, Kevre Breizh - Coordination culturelle associative de Bretagne)
. « nous devons faire comprendre au Ministère que l’on a quelque chose dans le cœur, qui doit être respecté » (salle, Occitanie)
. « se structurer solidement, pour faire apparaître nos droits imprescriptibles » (salle, Corse)
. « on a tous porté les revendications de tout le monde » (salle, Pays Basque)
. « ne pas se disputer face à l’Etat. Les politiques suivent quand il y a une pression populaire » (salle, Catalogne Roussillon)
.
Da heul, evit digeriñ dorioù an dazont, meur a vennozhioù zo bet displeget (buan a-walc’h) pe kinniget:
.
. François Alfonsi :
. renkañ an traoù buan-tre da geñver ar vachelouriezh ( mesures de réparations d’urgence )
dastum ha stummañ ur c’haier a c’houlennoù ( cahier de revendications )
. aozañ un devezh braz - forzh peseurt tu politikel e vefer - , a-raok an dilennadegoù lec’hiel 2020, evit anaoud soñj ha diviz pep hini a z’aio war ar renk, war ar yezhoù rannvroel.
. kinnig ul lezenn evit ar yezhoù rannvroel. Evit ma vefe mat ar poenchoù teknikel (ar stumm), e vefe skrivet testenn al lezenn gant servijoù ar ministr mes an danvez (ar rubrikennoù a lâr François Alfonsi) a vefe degaset gant bed ar c’hevredigezhioù pe bed ar bolitikourien arbennikaet, da lâret eo an holl a zo anavezet gante tachennad ar yezhoù rannvroel.
. Paul Molac
. notenn: ur strollad studiañ « yezhoù rannvroel » / groupe d’études « langues régionales» a zo er bodadenn vroadel, dija (bet savet gantañ, ennañ tregont kannad ha pevar senedour).
. sevel un ober dre bosteloù elektronek kaset d’an holl kannadoù. Rak al lodenn vrasañ eus a c’hannadoù a zo o heuliañ o strollad politikel war poent-mañ-poent pa z’eo deuet mare ar votiñ. War zigarez ar gensentidigezh e-barzh strollajoù bolitikel. Labour zo evit cheñch o tro-spered.
. tudoù all
Klevet eo bet mennozhioù ivez digant kevredigezhioù (Diwan, FELCO,…). Ouzhpenn-se, a-du eo ar FLAREP evit labourat gant Div-Yezh ha Diwan, da skouer. Setu deus petra servij un devezh e Pariz. Un digarez evit kalzik a dud, dispartiet war ar bemdez a-hed ar bloavezh, d’en em gavout, d’en em anavezout, evit bountañ ar raktres war-raok, evit bezañ efedusoc’h.
.
.
. Pour que vivent nos langues lec’hienn ar galv
. lec’hienn Dihun Breizh: 2013 Rapport Alfonsi
. Assemblée nationale, groupe d'études "Langues et Cultures Régionales"
. blog Paul Molac:
. Appel pour que vivent nos langues" Paris, Mission Bretonne Ti ar Vretoned
. European Language Equality Network ELEN:
. Coordination culturelle associative de Bretagne KEVRE BREIZH:
. Michel Rocard, bezañ bet ministr-kentañ, e ziskleriadur d'ar c'hannadour amerikan Craig R. Stapleton (24 Here 2005), diskoachet dre Wikileaks. Gwelet pennad e galleg ABP Philippe Argouarc'h (voir notre article) :
L'histoire des autres États-nations européens est celle de communautés linguistiques répondant à leurs besoins commerciaux. La France s'est créée en détruisant cinq cultures - bretonne, occitane, alsacienne, corse et flamande. "Nous sommes la seule nation européenne qui soit la création militaire d'un État non homogène. Cela rend la France difficile à gouverner à ce jour. Cela explique notre difficulté de réforme, notre lenteur", a-t-il déclaré. MAJ 2019/12/17
.
.
.
. Fédération pour les langues régionales dans l'enseignement public FLAREP :
. Fédération des Enseignants de Langue et Culture d’Oc FELCO :
. ELTERN Alsace :
.
.
■