Un droig e Kernev-Veur

E deroù miz Eost e oan bet oc’h ober un tamm tro e Kernev-Veur. Ur veaj e miz Du e gwirionez, kemend-all a c’hlav hag a avel a oa bet e-pad un nebeud devezhioù. Ne ra forzh, ne ‘z aer ket en tu-all da Vor-Breizh evit kaout amzer vrav. Bevennet mat eo an harzoù etre Kernev-Veur ha Devon. Eus Plymouth e raer ur c’hammed dreist traonienn an Tamar ha pa zistroer eus hor bro geniterv e ranker paeañ 2,6 £ evit gallout tremen dre ar pont. N’eo ket dizalc’h Kernev-Veur diouzh Bro-Saoz avat.

Plymouth, Saint-Austell, Truro, Penzance, Saint-Yves, Newquay, Tintagel, Launceston, setu an arsavioù pennañ am boa graet. Strakal a ra an Union Flag en avel e pep lec’h. Seul ma tostaer d’an aod - e lec’hioù touristeloc’h, anat eo - seul ma spurmanter ar Gwynn ha Du, kroaz wenn war ar maez du. « The Cornish flag is an exact reverse of the former Breton national flag (black cross on a white field) », a c’haller lenn war ur blegfollenn douristerezh. Kejet em boa dreist-holl ouzh touristed eveldon - Saozon anezho moarvat -, met ivez ouzh implijidi stalioù zo. Diouzh am eus komprenet ne seblante ket dezho bezañ splann e vije Kernev-Veur distag diouzh Bro-Saoz. Div wezh zoken em boa bet ranket resisaat edon o pourmen e Kernev-Veur ha ne oa ket e Bro-Saoz. Unan koulskoude e oa sklaer dezhañ e oa Kernev-Veur ha Breizh broioù keltiek anezho. Un den e oan en em gavet gantañ e Plymouth, skosat e oa !

An heuliad skinwel Poldark a oa bet lakaet gantañ ar gouloù war Gernev-Veur hag ur blijadur eo da galz a dud mont war roudoù Ross Poldark ha Demelza Carne, e lec’hioù ma oa bet filmet taolennoù eus fin an XVIIIet kantved. Leun-chouk e oa dres porzh Charlestown (Porthmeur e kerneveg). Festiñ a rae an dud disoursi evel pa vijent bet e amzer gozh Poldark. Un tamm evel e Breizh, gant tud ar vro o prientiñ boued. N’em eus ket gwelet kalz a douristed estren paneve e Land’s End, e penn Kornôg ar vro. Dont a ra aze tud eus ar penn all eus Eurazia evit tennañ poltridi dirak ur banell a ziskouez emeur 3147 mile alese da New-York ha 874 mile da John o’Groats (e Norzh pellañ eus Bro-Skos).

Eus un tu, gwelet em eus Kernev-Veur war c’horre, gant daoulagad ur vakañsour. Eus un tu all, gwelet em eus ar pezh a fell da dud ar vro e vije gwelet gant an diavaezidi. War bouez cornish pasties, seurtoù kebab a zebre ar vengleuzerien gwezhall, n’em eus ket gallet tañva meuzioù dibar eus ar vro. Kinnig a ra ar pretioù toazennoù italian pe asiedadoù mod gresian, fish and chips ha forzh bouetadur prim a gaver e pep lec’h. Ne gaver ket kennebeut sonadegoù pe dañsadegoù eus ar vro pa glasker titouroù e tier an douristed, hag evit pezh a sell ouzh ar c’herneveg e tleer furchal mat.

E meur a lec’h em eus gwelet kroazioù keltiek, er beredoù met ivez e lec’hioù foran evit enoriñ ar re varv er brezel bed kentañ evel e Launceston, e Saint-Austell hag e Saint-Yves evit ar re varv en eil brezel bed. Klasket em eus ivez roudoù skrivet e kerneveg. Ur sturienn am eus kavet ouzh talbenn ur savadur dindan ur skoed ardamez, ul lestr engravet ennañ, war ur blasenn foran : « Ro [roue] an mor hag an tir », e Saint-Austell. E Penzance ez eus anvioù straed divyezhek, da skouer : « Coinagehall street / Stret an koyn ». Ar c’herneveg a zo skrivet bihan-tre dindan ar saozneg avat. En ul levrdi, e Penzance, em eus kavet ul levrig diwar-benn anvioù-lec’h eus Penwith (penn pellañ eus ar c’hourenez). Kavout a raer da skouer : Baldhu (mengleuz du), Balmynhear (mengleuz ar maen hir), Bodwen (bodwenn), Carwin (Kêr wenn), Hengar (Hen gkêr), Angarrack (ar garreg), Chykembro (ti ar c’hembread), Tywardreath (ti war draezh), Treneglos (trev [gant ar ster feurm e kerneveg] an iliz), hag all. Trawalc’h kaout un nebeud alc’hwezioù evit en em santout er gêr ! En Norzh, e Launceston, Lanstefan e kerneveg, em eus kavet en iliz ur blegfollenn e kerneveg o tisplegañ istor an iliz. « Kedlow a-dro dhe eglos », a c’haller lenn evit kregiñ ganti.

Bevañ a ra Kernev-Veur dreist-holl diwar al labour-douar, ar peskerezh hag an touristerezh. Un implij diwar bemp sañset evit an touristerezh. Hogen, n’eus ket menez hep deval, ken ma teu da vezañ diaes-tre da dud ar vro kavout lojeiz. Enkadenn al lojeiz a zo du-hont ken gwazh all hag amañ e Breizh war an aod. E Newquay, da skouer, e oa bet skarzhet tud zo eus o ranndioù evit ma vijent feurmet da vakañsourien. Kresket eo bet ar prizioù eno ken ne c’hall ket kenwerzhourien kreiz-kêr zoken prenañ ul lojamant. Divizet en deus ar c’huzul-kêr ne vo ket mui savet tier nevez paneve evit bevañ enno e-pad ar bloaz. Hogen, un dregantad dister eus al lojamantoù eo. A-dreñv ar c’hartennoù-post e tiviner kudennoù kevredigezh ha kengred ivez. Ar charity chops a zo niverus hag an ilizoù zo lec’hioù kenskoazell. E Newquay, ur wezh tremenet treuzoù an iliz methodist, reut ha strizh ar savadur anezhi, en em gaver evel en ur herberc’h leun a vuhez ennañ : tud ouzh ar c’hontouer evit ho tegemer, un ti-debriñ, ul lec’h c’hoari, ur vagouri, ur c’horn evit gwriat, ha marteze a-walc’h ur c’hornig all evit pediñ.

Anavezet e voe Kernev-Veur evel broad e 2014 gant ar gouarnamant breizhveuriat. Abaoe 2009 emañ dindan melestradurezh ur C’huzul politikel nemetañ hag a c’hallo, en amzer dazont, kas an traoù war-du muioc’h a emrenerezh emichañs. Kreskiñ a ra ar boblañs enni, gant 570 000 annezad e 2021 war 3563 km2, da lavaret eo 160 a/km2 (evit keñveriañ : Aodoù an Arvor, 603 640 annezad e 2020 war 6878 km2, 88 a/km2). Ur statud ofisiel a zo bet roet d’ar c’herneveg ivez. Gallout a ra bezañ kelennet er skolioù hag arc’hantaouet gant arc’hant publik. Nag a galon evit adsevel ar c’herneveg da vev ! Nag a chañs hon eus pa ‘z eo bev ar brezhoneg ! Sur a-walc’h o deus ar vrezhonegerien hag ar gernevegerien da zeskiñ an eil re digant ar re all e pep keñver.

Emile Granville, 10/08/2023