Landevenneg : ar venec’h o kanañ e brezhoneg

Douaroniezh, istor hag ar sent : setu diazezoù hon Breizh a-vremañ

Ken yaouank ha Breizh-Izel eo abati Landevenneg : +485, pe war-dro…Da lâret eo e mare m’eo erruet ar Vretoned betek hon Breizh a-vremañ goude bezañ bet treizhet gante «Mor Breizh», evel-just (a vez grat anezhañ « English channel» e saozneg, «la Manche» e galleg). 15 kantved a istor, ya pegen yaouank eo, ha n’eo ket kozh e mod ebet, pa lavaran mat !

Treizhadennoù ar Vretoned zo bet, hag int liammet ouzh dibenn an impalaerez roman (c’hoarvezet d’ar 4vet a viz gwengolo 476) koulz ha kleñved-red kredapl braz, koulz ha brezelioù a-enep pobloù all oc’h aloubiñ enez Breizh tamm-ha-tamm. Tud a lâr (abadenn Arte 2020) pobloù deuet e reter an enez – an alouberien, avat – n’int ket bet o talañ ouzh pobloù o vevañ araoze. Ar Vretoned o kilañ doustadig war-zu aod kornog an enez. Koulskoude, emgann zo bet etreze. A-benn ar fin, meur a abegoù zo bet. Ha mont-ha-dont zo bet, ivez, ur mare zo (soñjit’ta e istor damvojennel ar roue Arzhur). Padet en deus an darvoudoù-se e-pad meur a c’hanvejoù. Tabutoù a chom hirio c’hoazh etre skiantourien zo, war poent pe boent. An disoc’h: savet eo bet ur vro nevez (hon Breizh a-vremañ)! Eñvorennoù ar sent zo deuet betek ennomp, en o zouez hini un den anavezet dre an añv a Wenole («Gwenole pe Gwenhalloe» e brezhoneg / « Guénolé » e galleg). Lâret e vez ez eo bet savet an abati kentañ gantañ, en ul lec’h brav-burzhudus, e dilost morlenn Brest, tostik ouzh ar mor (gwelout an dismantroù). E 818 eo bet cheñchet reolenn ar venec’h. Kenavo da hini «S. Kolomban» (dibenn ar gristeniezh geltiek e Breizh), degemer mat da hini «Sant Benead». M'eo pouezus an diviz n’eo ket evit danvez ar Feiz mes kentoc’h evit abegoù aozadur, « relijiel » lakomp ma n’int ket « politikel » war ar memes tro (c’hoari e-mod iliz Roma). Kalz diwezatoc'h eo bet distrujet an abati e-pad an Dispac’h gall (dibenn an XVIIIvet kantved), ha savet a-nevez, pelloc’hig ha lec'hiet uheloc’h war an douar (bloavezhioù 1950). E digoradur an abadenn skinwell JDS ez eo bet diskouezet deomp imachoù brav dre aer (pe dre zron) eus an abati a-vremañ (XXIvet kantved)…Kenderc’hel a ra buhez ar venec’h e gourenez Kraozon, en tu all da bont Terenez (2011), hini brasañ seurt-se, hag, hep mar ebet, e touez ar re vravañ, e bro Frañs a-bezh.

Hag ar yezh ?

Levrdi an abati a zo digor d’an oll glaskerien (ha da studieren ivez). Hervez an dud e vefe eñ an eil pouezuzañ, goude hini Roazhon, war zachenn an istor, a lâr deomp ar manac’h e-karg ar 25.000 levr miret ennañ. Levrioù e brezhoneg zo. Hini ebet anezho diskouezet deomp gant an abadenn-skinwell.

Breton n’on ket a lâr ar manac’h (deus bro Champagn emañ eñ), mes boemus eo sevenadur Breizh a lâr eñ ouzhpenn. Soñj m’eus me eus an tad « Mark » Simon, anezhañ brezhoneger anavezet mat hag aet da Anaon un toullad bloavezhioù zo. Gouel « Sant Mark » eo hirio, just a-walc’h (d’ar 25vet a viz Ebrel)! Ouzhpenn-se, ur bloavezh « B » emañ 2021, ma vez graet gant Aviel « Sant Mark » ar peurliesañ e liderezh iliz Roma, a-hed ar bloaz. Dre zegouezh ? Deoc’h-c’hwi d’ober ho soñj !

Evit poent, n’on ket sur e chom manac’h pe vanac’h oc’h ober gant ar brezhoneg. Setu perak ez eo dellezek dezhe kanañ tri damm e brezhoneg e-korf an overenn. Istlitet e galleg int bet e traoñ skramm-skinwell. Goude un tamm frifurch, setu ar pozhioù e brezhoneg:

Tri damm liderezh e brezhoneg

Daou a zo boutin, klevet ingal a-hed ar bloaz. An hini kentañ, brav e don hag aes e bozhioù, a vez klevet alies a-walc’h e overennoù, liv ar brezhoneg warne. An hini diwezhat a vez klevet e amzer Fask nemetken.

Santel (e kreizig-kreiz al liderezh)

Santel, Santel, Santel an Aotrou Doue, Mestr ar bed,

Leun eo gant Ho kloar an neñv hag an douar

Hozanna e barr an neñvoù

Benniget an hini a zeu en ano Doue

Hozanna e barr an neñvoù

.

Notenn: troidigezh e galleg, gwelout «Kantikou Brezoneg a-viskoaz hag a-vremañ », embannadur Minihi Levenez 2003

Ranna ar bara (a-raok ar Gomunion)