PASK : un darvoud istorel, dic’hortozet a-grenn. Iskis a-walc'h ?

Emañ Gouel Fask an hini vrasañ lidet gant ar Gristenien, er bed a-bezh. Pouezusoc’h c’hoazh evit Nedeleg. Ha koulskoude….

Sellomp un tammig a-dost ouzh an traoù a vez anavezet, sañset. N’eus nemet digeriñ an Aviel, hini Sant Lukaz (meneget dre lizherennoù Lk) hag hini Sant Yann (meneget dre lizherennoù Yn), dreist-holl. Pal ar pennad-mañ eo sevel ur poentig kurius a-walc’h pa lenner pizh an div destenn-mañ. Implijet e vo meur a droidigezh ma vez e galleg pe e brezhoneg. Meneget e vo ivez Liñsel Torino (bro Italia) evit kompren mat.

E Jeruzalem (bro Izrael) emaomp, er bloavezh 33 pe war-dro. Bremañ ez eo anavezet mat ar bloaz ha betek an deiz, dre ar skiantourien hag an arbennigourien war ar sevenadurezhioù. Met amzer frifurchal evit adkavout an titouroù-se, n’am eus ket. Ouzhpenn-se, diforc’higoù bihan zo da geñver al liderezh etre broioù ar reter (ortodoxi) ha broioù ar c’hornog (Roma hag ar Brotestanted da heul) rak divizoù bet kemeret a-hed an istor. Titouroù a c’heller kavout aes a-walc’h war ar poent-se. N’eo ket poentoù mod-se a fell din menegiñ.

Deomp da Jeruzalem ‘ta dre an testennoù.

Kaset eo bet keloù an darvoud d’an ebestel ha da ziskibien all dre vaouezed. Mari-Madalen hag all. Da gentañ-penn.

Er c’hontrol, petra diwar-benn Mari Mamm da Jezuz, an deiz-se? Sioul e chom an Aviel war ar poent-se. « Peur, e-pelec’h, penaos, eur wech savet eus ar bez eo en em ziskouezet Hor Salver d’e Vamm ? An aviel n’hel lavar ket. » [pajennad 86, Ar Werc’hez Vari hor Mamm, Tad Medard, Roscoff, 1936]. Kalz e vefe da brederiañ diwar-benn-se. Mes kendalc’homp.

Petra o deus int gwelet ? Ur « bez goullo » a vez lâred da gustum hag a vez skrivet e-barzh titloù etrerannbennadel hon embannadurioù. Da skouer, evit embannadurioù e brezhoneg: « Ar bez goullo », pajennad 406, Aviel Jezuz-Krist, Kenvreuriez ar brezoneg, 1982, doare-skrivañ Skolveurieg 1954, pe c’hoazh « An dasorc’h. Ar bez goullo », pajennad 265, Ar Pevar Aviel, Maodez Glanndour, Al Liamm, 1982, doare-skrivañ Peurunvan 1941. Hag ivez, d’he heul : « An dasorc’h. Ar bez goullo », pajennad 1124, embannadur Ar Bibl e brezhoneg, Lec’hvien, Penkermin, 2018. Nemet – adlennit goustadig an testennoù - ne vez ket anv eus « bez goullo » neblec’h !

Soñj m’eus en un tamm gaozeadenn am eus bet gant ur manac’h. Hemañ a lâre din : ar pezh zo diaes gant an Aviel eo nompas lakaat ennañ traoù ha n’emaint ket ennañ. Da lâret eo : a-wechoù n’eo ket anat lenn an traoù evel m’emaint skrivet rik hep lakaat en hon fennoù traoù ouzhpenn pe traoù arall hag a zeufe diganeomp, lennerien !

Distroomp d’an testennoù, resis. Ha goullo eo ar bez ? N’eo ket ! Chom a ra un dra bennak : bandennoù (Lk, 24,11), bandennoù (Yn, 20, 5), ul lienenn, bandennoù (Yn, 20, 6 ha 7) , evit troidigezh Maodez Glanndour pa vez implijet gerioù disheñvelik : lurennoù, da skouer, evit Kenvreuriez. Un dra zo sur : e-barzh ar bez e chom ul liñsel, hag un tamm gwiad all, bihanoc’h.

Bremañ, sellomp pizh ouzh ur frazenn (Yn, 20,7) en Aviel hervez Yann. Petra o deus gwelet an daou abostol (Pêr hag an hini karet gant Jezuz, da lâret eo Yann) ?

E brezhoneg :

« mont a reas [Pêr] er bez hag e welas ar bandennoù war c’horre an douar, hag al liennen a oa bet war e benn : houmañ avat ne oa ket gant ar bandennoù, met rollet a-gostez en ul lec’h all » (peurunvan) Ha memes tra pe dost evit an droidigezh all (skolveurieg). Petra a dalv-se ?

E galleg, ar pep aliesañ :

An embannadurioù gallek a zo dedennus ivez war ar poent-se (Aviel Yann, 20, bepred): « les linges gisant à terre, ainsi que le suaire qui avait recouvert sa tête ; non pas avec les linges, mais roulé à part dans un endroit » (Bible de Jerusalem, Fleurus-Cerf, 2001) pe c’hoazh : « il entre dans le tombeau et considère les bandelettes posées là et le linge qui avait recouvert la tête ; celui-ci n’’avait pas été déposé avec les bandelettes, mais il était roulé à part, dans un autre endroit » (TOB, Le Cerf, 1988, implijet gant ar brotestanted koulz hag ar c’hatoliked). Souezhus, n’eo ket ‘ta !

E galleg, a-wechoù :

Mes sellomp ouzh troidigezhioù all (e galleg) : « il vit les linges à terre, et le suaire qui entourait la tête, non pas posé à plat avec les linges, mais enroulé, séparément, en place. » (DDB, 1994, traduction André Frossard, de l’Académie Française) hag ivez troidigezh ofisiel implijet evit al lid « il aperçoit les linges posés à plat, ainsi que le suaire qui avait entouré la tête de Jésus, non pas posé avec les linges, mais roulé à part à sa place » (Missel du dimanche 2022, année C, Bayard, pajennad 388).

Neuze, e-pelec’h emañ ar gwiad ? A-gostez pe get ? Perak n’eo ket sklaer-sklaer ar frazenn-mañ ? Evel ma vefe un diaester evit an troer. Ha dreist-holl, petra zo da gompren ?

Kemeromp bremañ un droidigezh-labour, tost-tre diouzh an destenn a-orin, hini Seurez Jeanne d’Arc, houmañ bezañ bet barrek war ar gresianeg-kozh ha barrek-tre ivez war ar Bibl dre vraz : « Il remarque les linges là, à plat. Et le tissu qui était sur sa tête n’est pas à plat avec les linges, mais enroulé, lui, en place » (Yn, 20,7). (Les Evangiles, les quatre, Mathieu, Marc, Luc, Jean, Nouvelle traduction par Sœur Jeanne d’Arc, op, DDB, 1992, pajennad 581). Hag hi da lakaat un notenn deknikel e-traoñ ar bajennad, evit frazenn Yn 20,7 : « Le long drap qui enveloppait le corps, dessus et dessous, est resté là à plat, mais le tissu enroulé autour de la tête, lui, est resté enroulé à sa place à l’intérieur du drap, et non à plat .On peut penser que peu de textes donnent aussi directement le regard du témoin oculaire ».

Lâret e vez n’emañ ket Sant Yann, evel skrivagner, ur mestr war ar gresianeg. N’ouian ket-me pa ne ouian grik ebet e gresianeg. Ar pezh zo sur : penaos evit Yann rentañ kont eus ar pezh en deus gwelet ? Dibosupl tout eo ! Ha koulskoude en deus klasket en ober, dre e frazenn ken pouezus (Yn 20,7).

Maodez Glanndour hag a oa bet ken aketus ouzh an destenn, en e droidigezh, a lakae ivez notennoù teknikel bewech ma vefe talvoudus evit al lennerien. N’en deus lâret netra war ar poent-se. Evel ma ne veze ket bet sklaer a-walc’h ar frazenn evitañ. Gwelloc’h eo bet dezhañ chom sioul war ur poent ken diaes. Ar sioulded a dalv onestiz.

M’en deus al lenner heuliet ac’hanon betek fin an enklask-se ez eo poent kompren petra en deus gwelet Yann. Eñ hag a zo bet test war-eeun - « Hennezh eo an diskibl a ro testeni eus an traoù-se hag en deus o skrivet, ha gouzout a reomp ez eo gwirion e desteni » (Yn, 21,24) – hag a skriv e fin e vuhez, war-dro ar bloaz +100 hervez an arbennigourien.

Ar C’hrist n’eo ket aet er-maez eus al liñsel, evel ma z’aer er-maez eus ur gwele da skouer. Ha da heul aet e-maez ar bez evel ma weler e gwerennoù-livet zo (e-barzh hon ilizoù), o vont dre an nor. Mes achap eo bet eus bed danvezel, a daol-drumm, en un doare dibosupl evidomp-ni holl da zeskrivañ pe da zisplegañ. Didalvoudus eo ar maen rollet, nemet d’ar vaouezed ha d’an ebestel diwezhatoc’h, evit mont e-barzh da welout petra zo c’hoarvezet. Evito da gavout al liñsel a-blad. Ha gwiad ar penn rollet en he flas. An daou pezh hep netra e-barzh ! Den ebet ken !

Ha setu perak ez eo ken pouezus liñsel Torino (hag a zo diskouezet d’an holl ral a-walc’h – da skouer e 1998 - , e-barzh bazilikenn Sant Yann-Vadezour, e Torino, bro Itali), kement evit ar skiantourien hag evit ar gristenien. Rak al lienenn-mañ a zo hini an Aviel, hini m’eo bet savet da vev en e-barzh Jezuz e-unan. Din-me emañ gwelloc’h ar brezhoneg «savet da vev» eget «ad-savet da vev» dre ez’a an traoù war-raok nemetken. Goude-se ec’h en em ziskouezo Jezuz. Ar pezh a zo nevez.

Darvoud Pask a zo pouezus evit hon flanedenn, an Douar, hag evit ar bed a-bez, an holl stergoumoulennoù…betek penn-pellañ an egor hag an amzer… Cheñchet eo bet al liamm etre an Doue hag an danvez, goude an darvoud-se, c’hoarvezet e Jeruzalem, hep bezañ gwelet gant nikun, an deiz-se.

En amzer Fask emaomp abaoe tost da zaou-vil vloaz. Da viken. Chom a ra deomp al liñsel…hag ar Feiz. Ma fell deomp.

Un darvoud : un événement

An arbennigourien war ar sevenadurezhioù : les spécialistes des civilisations

Al liderezh : la liturgie, ul lidadeg : une célébration liturgique, un office

Titloù etrerannbennadel : intertitres (ajouts rédactionnels, entre les paragraphes, dûs au traducteur et/ou à l’éditeur)

Un tamm gwiad : un bout de tissu

Ar stergoumoulennoù: les galaxies. Ar rummadoù stergoumoulennoù : les amas de galaxies

An egor: l'espace

Al liamm etre an Doue hag ar bed danvezel : la relation entre la divinité et le monde de la matière

Liñsel Torino: le Linceul de Turin, le Saint-Suaire, il Sindone (en italianeg)

MAJ 19 Ebrel 2022

MAJ 23 Ebrel 2022 div notenn:

@iffig

doare-skrivañ: reizhet ganin an destenn (Peurunvan/Skolveurieg). Anat eo skrivet/embannet ar yezh e peurunvan. Padal e vez embannet c'hoaz ingal (2022) kazetenn Minihi Levenez e skritur 1954. Brezhoneg brav ganti dindan bluenn Job an Irien. Ha skridoù all (Aviel, kantikoù) a vez kavet ar pep aliesañ e mod skolveurieg, betek-henn. Penaos ober? Evidon-me, skrivañ e peurunvan nemetken, ha lenn e forzh peseurt doare-skrivañ (peurunvan, skolveurieg, doareoù koshañ...). Mod-se e ran. Evit an deraouidi (tud gour, skolidi...) ez eo gwelloc'h gortoz bezañ a-sur a-walc'h war ar peurunvan a-raok lenn e doareoù-skrivañ all, a sonj din hervez ma skiant-prennet. Memestra evit KLT ha Gwenedeg. A hend all ez eo re en un taol.

.

Liñsel Torino. Ar re a "gred"... a lavar tud zo. N'eo ket "krediñ" eo , mes "soñjal" pe "prederiañ" kentoc'h. Da lâred eo, diwar ar skiantourien e teu ma ali diwar-benn-se. Ma m'eus e welet e 1998 em boa dastumet titouroù diwarnañ a-raok bezañ e-tal dezhañ (teir munutenn nemetken, evel daou vilion a dud a-hed ar prantad diskouezadeg). Selaouet em boa ivez war-eeun ouzh ur brezegenn gant CIEL hag an Ao Upinsky. Goulennoù a chom...goulennoù hep respont. Dic'halloud eo ar skiantoù dirak an imach (nompas dirak al lien)....Un dra all, peoc'hus eo ouzh e welout, kalz peoc'hus. Evit an holl (n'eo ket ma ali nemetken). Perak'ta? Pa soñjer e feulster ar Pasion, souezhus eo....

JL LF