An Oriant : Gouel e kêr ar bageal / Cité de la voile - Eric Tabarly
Hep mar ebet e chom Eric Tabarly - hag eñ aet da Anaon e 1998, kouezet deus « Pen-Duick » rak un taol bomm, e kreizig Mor Keltiek - unan eus ar re vrudetañ, eus ar re karet, e-touez an dud a vor, a-hed ar c’hañtved tremenet. Hag e chomo pell eñvor ha roudoù ar moraer breizhat e penn an dud, ken ma c’heller e anaoud evel Tad ar vigi-dre-lien vodern.
Ur valeadenn eo ar weladenn: deus e trec’h istorel e 1964 e-bourzh Penn-Duick II – ur vag nevez flamm he tresadenn hag skañv he kouc’h - , betek un trec’h all e 1976, ken dispar ha brudet, gant Penn-Duick VI – ur vag raktreset evit ar red-mor e skipailh, kaset gantañ e-unan a-dreuz Meurvor Atlantel, dre ar gwallamzer, ha sac’het ar stur otomatek, ha radio ebet, ouzhpenn ! – pa zifoup ar vag, ha ne veze keloù ebet deusouti abaoe pell…, a-daol-trumm deus kof ar vrumennoù ha skilfoù ar Meurvor!
Kenderc’hel a raio hent luc’hus an haroz war ijinañ ha sevel bigi bewech nevez, bewech buannoc’h hag efedusoc’h! Mesket ar spered hag ar skiant-prennet, sellet pizh ouzh ar pezh ar ra ar re all evit kompren hentoù dazont ar sevel bigi, en a-raok! Setu ar pezh en deus graet Tabarly,e-pad ar vrasañ lodenn eus e vuhez! Hag a-benn afin, troet e galon ouzh « Pen-Duick » 1898, an hini gentañ, en deus Tabarly lakaet anezhi, goude kalz a sakrifisoù hag amzer pareañ, war vor adarre. Hag eñ da vageal e Breizh, betek kaout ar marv en he bourzh, war he hent deus Gouesnac’h, e bro Gerne, war-zu bro-Skos !
Ur film, fardet e 2008, zo bet diskouezet e kêr ar Bageal, disul tremenet, 1 eur hanter e badelezh, kizellet diwar 400 eur dielloù dastumet e pep lec’h (Europa, Stadou-Unanet, Aostralia,…). Brav ha mat. Nemet en dije kavet mat an arvester gouzout petra e oa soñj Tabarly diwar-benn ar vuhez dre vraz, diwar stêr ar vuhez. War ar poent-se netra ! Din-me, ez eo dipitus un tammig dibenn ar film, evel m’en dije divizet ar filmaozer nompas mont war an dachennad-se, ken pouezus evit ar re lakaet gante o buhez en arvar, o c’hoari gant an natur braz. Dav eo da Yann Vartolod frifurchal e levr « Mémoires du Large » (d.l.e Eñvor an donvor ) skrivet gant Tabarly e-unan, evit diskoachañ un tamm frazenn-mañ-frazenn. Da skouer pajennad 50 ( « adkavout ar C’hrouer » ) , pajennad 66 ( « a-wechoù e kavan ar santimant da dennañ gounid eus Trugarez ha Madelezh-Doue » ) –. Embannet eo bet al levr-mañ e 1997, pa chome nemet ur bloavezh d’an den a vor da vevañ…- A-walc’h eo, ha pa n’eo ket echu ganin, evit poent, evit lenn al levr-se !…
Kalz a dra zo kinniget d’an holl e-korf ar Gouel-mañ. En o zouez un diskenn dre fun (notenn), digant tour an Avelioù (38 metrad a uhelder. Cheñch a ra un tammig dre ma z’a war uhelaat pe izelaat ar ponton gant ar mor, e-treid an tour). Un tour metalek eo, gouestl anezhi da vezañ skoet gant ar barradoù-avel, hep bezañ distrujet, er memes-mod evit tourioù-iliz Breizh-Izel dre vraz. Renet eo an oberiantiz gant ar gevredigezh, a-orin eus bro Dreger, « l’arbre a lutik » [www.arbrealutik.com]. Lod en em c’houlenn petra a dalv « lutik » ? Hervez ar geriadur e dalv ar ger (gourel) « lutig » « lumignon, , lampe-témoin, veilleuse » (e galleg ), o tennañ da « lut » (gourel) hag a dalv « résine, lumignon » (e galleg ). Sañset e vefe ivez « lutig » bezañ añv ur c’horrigan bennak, en amzer gozh.
Mat. Brav eo ar gweled tro-dro din, ouzh ar porzhioù, al lenn-vor, hag all… Poent eo diskenn bremañ. Pep hini d’e dro! Pe d’he tro ! Depand a ra ar surentez deus ur fun-surentez (evel-just !), pa vez graet an diskenn dre ur benveg metalek bihan a vez graet anezhañ « diskennerez » (notenn), simpl a-walc’h, staliet ouzh ar fun pennañ, ha ma c’heller kontrolliñ tizh an diskenn dre voaien anezhañ. Peseurt diforc’h a larit-hu etre un diskenn-dre-fun amañ, ouzh ur savadur war vord ar mor, hag hini graet en natur, e menezioù ? Da gentañ-penn. Amañ, war ar savadur, ez eo sur ar poent-stagañ. War ar menez ez eo ret diwall ouzh ar poent-stagañ. A wechoù, dañjerus e c’hell bezañ…Bezañ akedus ha kiriek a zo ret. Amañ, war ar savadur, n’eo ket diaes diskregiñ ar fun. Er menezioù, a-wechoù ez eo amjestr diskregiñ ar fun. Amañ, war ar savadur, n’eus kudenn ebet a-zivout leurenn en diaz. Er menezioù, a-wechoù ne weler ket e pelec’h e vo fin an diskenn, ma n’eus ket a latar ouzhpenn ! Ha n’on ke evit lâred diwar ar skuizhder, ar yenijenn, an naon, ar sec’hed…an arvarioù a-bep-seurt, an dianav, ha me oar….
Berrig-berr, 20 den bep eur, da larêt eo war-dro 120 den zo bet o tiskenn dre fun ar sadorn tremenet. Gant ma voe lakaet o añv war ar roll, hag int en-tu-all da 12 vloaz ha diskleriet gante e oa mat o yec’hed! Mard e voe tud war an oad, tud yaouank a-walc’h a voe ar re niverusañ, da ma soñj!
Ouzhpenn Kêr ar Vageal zo en Oriant! Bon kozh ar splujerezioù zo ! Hemañ bet savet hag implijet gant an Alamaned (1940-1945), implijet gant ar « Royale » (d.l.e. Morlu bro C’hall) da heul betek 1997. Diposubl e vije bet e zistruj ! Hirio ez eo deuet da vezañ lec’h touristel ha mirdi, añvet « La Base » . Ennañ ar splujerez gozhik gall « La Flore » ma c’heller gweladenniñ anezhi. , Emañ-hi c’hoar pe sister-ship da « La Minerve » ha « L’Eurydice » , kollet e-pad ar vloavezhioù tri-ugent e Mor Kreiz-douar…hep na vefe sklaer an abegoù, morse. Ma ne fazian ket…Dre zegouezh ar c'heloù - gwelet er pennad e NY Times 2018 06 17 (obituaries) - ez eo aet da anaon Kabiten an U-boote U123, bet dirak New-York e 1942 « “I cannot describe the feeling with words, but it was unbelievably beautiful and great” / “N’eo ket posubl din livañ ma santimanchoù. Koulskoude ken brav ha divent e oa ma ne c’heller ket krediñ e oa gwir!” a skrive eñ, hervez ar gazetenn amerikan, e-barzh e rentan-kont brezel. En tu all da 100 bloaz e oa erruet an den !
. Christophe Cerino, UBS, enklasker hag istorour
. Komandant Kerhoas, Morlu
. Vincent Tonnerre, diorren Porzh Kenwerzh
. M. Benoish, bet Prezidant SEM Keroman
. Bernard Bocquet, Prezidant Lorient Grand Large
An tamm kaozeadenn-mañ dirak an holl a ziskouez mat, rak skiant-prennet an amzer dremenet (penn-kentañ an XIXvet kantved da skõuer), emañ hag e vo dazont An Oriant etre daouarn an intrudu privez (daoust e chom Naval Group pouezus evit ar c’hêr-vraz). Ret eo d’an holl gwelet an dazont en a-raok, ar pezh a zo bet graet e dibenn bon ar splujerezhioù (notenn), p’en deus ar Morlu (1997) (notenn) labouret a-unan gant ar bolitikourien ha pennoù-braz all evit ijinañ ha sevel un dazont evit bro An Oriant.
Hentoù an dazont e bro An Oriant a z’a dre embregerezhioù bihan (tredanek, elektronek,…), uhel o live, kreizenn rederien mor ( «Pôle Course au large» ).brudet war blanedenn moraerien a-bep-vro dindan an añv a « Sailing Valley» - etre Gwened (56) ha bro Fouenn (29) -, peskadurezh, degemer ar mordreizherioù (notenn), sevel bigi (Naval Group),…
« Emañ an dazont etre daouarn ar re zo hir o eñvor ». / «L’avenir appartient à ceux qui ont une longue mémoire» (Louis Dreyfus ; menneget gant Vincent Tonnerre).
Notenn (brezhoneg/ galleg / saozneg):
. diskenn dre fun / (descente en) rappel / abseil, rappel
. diskennerez (benel) / descendeur [accessoire technique métallique] / descender
. bon ar splujerezhioù / base sous-marine (BSM) / submarines base
. Morlu / Marine militaire, Marine nationale, "Royale" / Navy
. mordreizher / paquebot / liner
.
. L’arbre a Lutik (kevredigezh) . (voir le site)
. Cité de la Voile (bugale) (voir le site)
. splujerez La Flore (mirdi) (voir le site)
. Levrioù (bugale) (voir le site)
.
.
Bageal :
. asso-eric-tabarly.org (voir le site)
. citevoile-tabarly.com (voir le site)
. Tabarly pajennad wikipedia (bzg) (voir le site)
. Pennduig pajennad wikipedia (bzg) (voir le site)
.
Peskadurezh
. keroman.fr (voir le site)
. bretagne-peches.org (voir le site)
.
Skianchoù, gwareziñ an natur
. oceans.taraexpeditions.org (voir le site)
.
.
. brezhoneg
. An_Oriant (bzg) (voir le site)
. lorient-agglo.bzh (bzg) (voir le site)
.
. galleg
. lorientportcenter.com (voir le site)
. lorient.port.fr (voir le site)
. ports-paysdelorient.fr (voir le site)
.
MAJ 22/06/2018 Disac'het eo bet kudennoù embann fotoioù. Diskleriadur bep skeudenn a zo ret chom eeun-tre (hep lizherenn ispisial). Digarezioù! Chaque legende de photo ne comporte aucun caractere special ou de ponctuation.
.
■